Hemelvaarttradities doorheen Europa en de geschiedenis

Op Hemelvaartsdag, die in de westerse Kerk zowel door katholieken als protestanten als een belangrijke kerkelijke feestdag wordt gevierd, wordt herdacht dat Jezus ten hemel opsteeg (Hnd 1, 9). De feestdag wordt 40 dagen na de zondag van Pasen gevierd, dus telkens op een donderdag. Hij was al in de vroege Kerk populair om te herdenken dat Jezus naar de hemel is opgestegen. Die periode van 40 dagen is Bijbelse symbolische taal en staat voor ‘lange tijd’. Volgens enkele kerkhistorici zijn er aanwijzingen dat de vroegste Kerk Hemelvaart op paaszondag zelf vierde. Maar dat wordt onvoldoende door betrouwbare historische bronnen ondersteund.

Omstreeks 400

De oudste verwijzing naar de viering van Hemelvaart maakt duidelijk dat de feestdag al in 68 na Christus werd gevierd. Johannes Chrysostomus (ca. 347-407) schrijft dat de feestdag omstreeks 400 na Christus universeel werd gevierd. Het Dagboek van Egeria, met het reisverslag van een vrouw die in de vierde eeuw na Christus naar Palestina reisde, bevestigt dat zowel Hemelvaartsdag als Pinksteren ook toen al op de 40^ste respectievelijk 50^ste dag na Pasen werd gevierd. Zij brengt verslag uit over een processie van christenen in Jeruzalem op Hemelvaartsdag naar de Olijfberg, waarmee zij herdachten dat Christus op die plaats naar de hemel zou zijn opgestegen. Volgens een oud volksgeloof ligt er op die plaats een steen met een voetafdruk van Christus, van vlak voor zijn Hemelvaart. Om die reden liet een vrouw omstreeks de vierde eeuw op deze plaats een  kerk bouwen.

Middeleeuwen

Ook in de middeleeuwen werd Hemelvaartsdag als een van de belangrijke kerkelijke feestdagen gevierd. In Rome ging die viering gepaard met processies en in Beieren werden een soort passiespelen opgevoerd die de gelovigen moesten helpen om zich een voorstelling te maken van de tenhemelopneming van Christus, inclusief engelen die hem bij de tocht vergezelden. In sommige kerken in Tirol wordt tot op de dag van vandaag een kruis tot aan het dak van de kerk omhooggetrokken om Hemelvaart uit te beelden. In Firenze namen gelovigen in deze tijd na de hemelvaartviering sprinkhanen mee naar hun huis. Als de sprinkhaan in de eerste drie dagen daarna begon te zingen, was de familie verzekerd van geluk. In Venetië trok de doge op die dag elk jaar per boot naar de zee en gooide er een krans, besprenkeld met wijwater.

Hedendaagse hemelvaarttradities

Tot op vandaag wordt op deze dag op verschillende plaatsen verspreid over heel Europa een afbeelding van de duivel verbrand. In bergdorpen in Duitsland en Oostenrijk trekken gelovigen op deze dag naar een of andere bergtop om er een openluchtviering bij te wonen, gevolgd door een picknick. Op het Portugese platteland verzamelen mensen op Hemelvaartsdag geneeskrachtige planten en kruiden en maken zij symbolische boeketten van olijftakken, tarwestengels, klaprozen, en madeliefjes als uitdrukking van hun hoop op vrede en welvaart en een overvloedige oogst. In het westen van Duitsland bereiden bakkers op Hemelvaart een gebak in de vorm van een vogel. Vissers trekken er op de feestdag op uit omdat zij geloven dat Hemelvaart garant staat voor een goede visvangst.

In de week van Hemelvaart —dit jaar op 13 mei 2021— nemen Kerk & Leven en Kerknet je een hele week mee omhoog. Met een speciaal themanummer van Kerk & Leven en bijdragen op Kerknet over bergen, kunst en spiritualiteit.

Naar de themapagina Omhoog