Leer genieten van afbraak en verval in je tuin… en daarbuiten

November is het moment bij uitstek om in je tuin te genieten van afbraak en verval. 

Dat gaat niet iedereen vanzelf goed af. Het is meer vanzelfsprekend om blij te worden van de nieuwe groei in de lente en de uitbundige bloei van de zomer. 

Hoe te genieten van rottend blad, van verdorde bloemstengels, van bloemschermen die grijs en zwart verkleuren van de schimmel?

Toen ik pas begon te tuinieren verwenste ik die schimmels. Sommige eenjarigen slaan eind augustus al wit en grijs uit. 'Ze maken m'n mooie planten ziek', dacht ik. Ondertussen weet ik beter: schimmels ruimen op wat zowiezo aan het eind van z'n leven gekomen was. Zonder die trouwe tuinopruimers zouden we bedolven worden onder dood organisch materiaal. 

Wie voor het leven in z'n tuin wil zorgen, moet ook de dood aanvaarden, als iets dat erbij hoort, ja, zelfs omarmen als een verwachte en welkome gast. 

Dan krijgen we misschien wat meer ruimte in ons hoofd om afbraak en verval met nieuwe ogen te bekijken. 

1. Leegte

Er ontstaat weer lege ruimte in de tuin, een onverwachte doorkijk, licht in een anders donker hoekje. Als vanzelf vult de tuinier die lege ruimte met nieuwe dromen en plannen. 

Zonder leegte zou alles te vol zijn van zichzelf om de gedachte aan iets nieuws toe te laten. 

2. Voedingsbodem

Al dat dode materiaal vormt prima voedsel voor het bodemvoedselweb, dat wonderlijke samenspel van bacteriën, schimmels, protozoa, nematoden en geleedpotigen. 

Terwijl de tuinier rust en laat betijen, maken miljarden levende wezens de bodem klaar voor een nieuw groeiseizoen. 

Wie geleerd heeft om te tuinieren door te mulchen en zonder spitten, kan in oktober en november trouwens in eigen tuin op paddenstoelensafari. Paddenstoelen zijn het zichtbare topje van de ijsberg van het onzichtbare bodemleven. 

3. Onderscheid

Ook vaste planten trekken zich daar terug, onzichtbaar in de bodem. Elk jaar weer sterven ze bovengronds af, maar ondergronds leven ze in hun wortels verder. 

In de herfst mogen we erop vertrouwen dat wat leeft in het verborgene wordt bewaard voor een nieuwe lente. 

Dan moet er wel onderscheid gemaakt worden tussen wat vergaat en wat blijft, tussen het blad en de takken, tussen de stengels en de wortels, tussen het bijkomstige en het wezenlijke. Het ene loslaten betekent het andere opnieuw ontdekken en beamen. 

4. Schoonheid

Van de vele tinten rood, geel en bruin van herfstbladeren is het niet zo moeilijk om te genieten. Maar om verder dan dat ook echt schoonheid te zien in afbraak en verval, daar hebben we soms wat hulp bij nodig. Fotografen kunnen onze gevoeligheid vormen om details op te merken, patronen te ontdekken, texturen te smaken, kleuren te laten oplichten… Blader op instagram bijvoorbeeld eens door @deadnaturebeauty, @irisplas of @tv_hiddenbeauty. Neem daarna ook echt de tijd om te kijken naar de stervende natuur in je tuin. 

En buiten je tuin

Met andere ogen kijken naar afbraak en verval maakt niet alleen je tuin mooier. 

Je kan met dezelfde gevoeligheid ook kijken naar relaties, organisaties, mensen en zelfs denkbeelden, plannen, dromen en intenties. 

Ook daar is samen met het leven ook altijd al verval aanwezig, soms als onzichtbare kiem, soms alomtegenwoordig. 

Niet zelden verzetten we ons daartegen, proberen we het te negeren of leven we in nostalgische ontkenning. Hoe zou het zijn als we ook in die domeinen met andere ogen zouden kijken en verval zouden verwelkomen? Als ruimte voor het nieuwe, als vruchtbare bodem, als verborgen leven, als bevrijding van het overtollige, als openbaring van de essentie, als eerlijke en weerloze schoonheid, als noodzakelijke schakel in één groot mysterie. 

Meer weten

• Meer over tuinieren op Kerknet
• Meer columns van Sim D'Hertefelt