Minibossen in de stad: de oplossing voor Vlaanderen?

Het idee is eenvoudig: kleine lapjes grond op korte tijd omtoveren tot een zelfstandig, biodivers bos. 

Het lijkt een aantrekkelijk idee om in ons verstedelijkte Vlaamse landschap te zorgen voor een aangename groene leefomgeving. Maar kan dat wel en mag het wel? En wat gaan de buren zeggen? 

Met enthousiasme, een goede methode en geduldig overleg is er veel mogelijk. Dat tonen de 5 medewerkers van Urban Forests. Meer dan 100.000 bomen hebben ze de afgelopen jaren geplant in 100 stadsbosprojecten in België en Frankrijk. 

Vooral scholen, bedrijven en gemeenten doen een beroep op Urban Forests, maar ook particulieren met een grote tuin. Vanaf 100 vierkante meter kan het, met een minimale breedte van 4 meter. Dat is nodig om het bosje als ecosysteem te laten functioneren, vertelt de Nederlandstalige contactpersoon Herman Janssens. 

Miyawaki-methode

Urban Forests gebruikt een techniek van de Japanse botanicus Akira Miyawaki. Na wetenschappelijk onderzoek naar de oerbossen in Japan en studies bosbouw in Duitsland, ontwikkelde hij in de jaren 1980 een techniek om oerbossen te recreëren in een verstedelijkte omgeving. 

Met deze techniek ontstaat op 10 à 20 jaar tijd een bosje met de biodiversiteit en veerkracht van een 200 jaar oud bos. 

Kenmerkend voor de Miyawaki-methode:

• Bodembewerking tegen verdichting. 
• Herstel van het bodemleven met compost en mulch.
• Keuze voor inheemse bomen en struiken, zoals eik, els, meidoorn, hazelaar, lijsterbes…
• Veel verschillende soorten (15 tot 30) worden door elkaar geplant, zodat een gelaagde vegetatie ontstaat.
• Grote plantdichtheid van 3 planten per m2. 

Bioloog Nicolas de Brabandère, oprichter van Urban Forests Belgium, vertelt in dit filmpje over de Miyawaki-methode (Engels, 2 minuten). 

Zoektocht naar authenticiteit

In ons gesprek verduidelijkt de Brabandère dat het niet alleen een zaak van techniek is. Het gaat ook over een zoektocht naar authenticiteit. 

Vroeger duwde de maatschappij de natuur weg, naar de rand, alleen toegankelijk in het weekend of tijdens de vakantie. Nu willen we de natuur binnen ons dagelijkse levenskader brengen. We willen door natuur omringd zijn en ons deel voelen van een groter geheel, samen met alle andere levende wezens. 

Wat Miyawaki dan onderscheidt van andere groentechnieken:

1. Het gaat over echte bossen. Dat blijft mensen fascineren. In een bos kunnen we ons opgenomen en omringd voelen. 
2. We creëren zelfstandige ecosystemen die na drie jaar autonoom functioneren, zonder onderhoud.
3. Het is bij uitstek een participatieve techniek, waarbij buurtbewoners, scholen en vrijwilligers betrokken kunnen worden in de creatie en de aanplant. 
4. Het is aangepast aan de kleine perceeltjes die in ons versnipperde landschap soms maar beschikbaar zijn. 

Voordelen van kleine bossen

De voordelen van meer bomen in een stedelijke omgeving zijn onderzocht en bekend:

• Verkoeling bij hittegolven: tot wel 20°C verschil aan de bodem.
• Meer biodiversiteit.
• Minder geluidsoverlast: niet alleen de fysische geluidsdruk wordt gedempt, ook de psychologische perceptie van lawaai vermindert als we ruisende bomen en fluitende
• vogels horen. 
• Ontspanningsmogelijkheden en meer mentaal welzijn.
• Betere waterhuishouding: bescherming tegen droogte én tegen wateroverlast.
• Opvangen en vastleggen van fijn stof.
• Opslag van CO2.
• Educatiemogelijkheden van natuur dicht bij scholen.

Niet te vergeten: organisaties, bedrijven en gemeenten komen er positief mee in de pers, lacht Herman Janssens. 

Voor de Brabandère moet je de voordelen niet zien als abstracte ecosysteemdiensten. Biodiversiteit gaat ook over het plezier om vogels te horen zingen, over de rustgevende invloed van een mooie, groene omgeving, over verrast worden door een hagedis, kikker of vlinder, over de verwondering als je plotseling paddenstoelen ziet opkomen en over de vreugde om bessen en noten te kunnen plukken. 

Biodiversiteit brengt vreugde en plezier. Het voelt goed. 

Het valt Janssens telkens weer op dat mensen spontaan vertragen als ze het dichte, gelaagde groen van een Miyawaki-bos binnenstappen. 

Het is bijna een sacrale ervaring. 

Wandel mee door een Miyawaki-bos van 3,5 jaar

In deze privétuin Le Bois de Fa in Grez-Doiceau (nabij Waver) waren de boompjes bij aanplant 40 cm groot. 3,5 jaar later torenen ze met hun 6 meter boven de bezoeker uit. Video in het Frans (3 minuten).

Spirituele regeneratie

Ook voor de Brabandère heeft natuurherstel met spiritualiteit te maken. We hebben een andere houding tegenover de wereld nodig, een die niet gebaseerd is op dominantie en uitbuiting, maar op het zoeken naar evenwicht, authenticiteit en relaties tussen mensen, met onze buurt en met alles wat leeft. 

We moeten leren om deze wereld te delen, in plaats van te domineren. 

We beseffen dat het niet goed gaat met ons idee van vooruitgang. Er is een gevoel van achteruitgang, niet alleen van de natuur, maar ook van gemeenschapszin en van het persoonlijke mentale leven. Meer en meer mensen voelen zich angstig en gestresseerd of leiden aan zinverlies. 

De spirituele zoektocht bestaat eruit om ervoor te kiezen dat niet alles verloren is. 

Zelfs al is de mens nog tot erger in staat, hij is ook in staat om zich te overstijgen, voor het goede te kiezen en te regenereren. De mens kan nieuwe wegen openen. Dat is onze waardigheid. Het is heel motiverend om op een plantdag iedereen te zien glimlachen terwijl ze zich opnieuw met de natuur en met elkaar verbinden. 

Het mooie aan Miyawaki-bossen is dat mensen opnieuw verantwoordelijkheid opnemen voor hun leefomgeving. Ook als gemeenschap. 

Rol van de kerk

In zijn katholieke geloof vindt de Brabandère innerlijke kracht die hem helpt in zijn werk. Als hij moeilijke vergaderingen bijwoont en het even niet meer weet, dan centreert hij zich op de zoektocht naar zin en het innerlijke. Soms is het dan gemakkelijker om weer verbinding te maken. Want het essentiële, dat begrijpt men. 

De Brabandère vindt het een sterk signaal dat de kerk zich met de encycliek Laudato Si' van paus Franciscus echt heeft uitgesproken voor de natuur. Dat is belangrijk, want sommigen beschuldigen het christendom ervan dat het een houding heeft aangemoedigd van dominantie en uitbuiting van de natuur door de mens. 

Nu benadrukt de katholieke kerk dat het tot de christelijke spiritualiteit behoort om ons gemeenschappelijke huis, de natuur, te bewaren en te herstellen. 

De kerk kan een sterke motor van verandering zijn. Vooral als ze zich niet alleen inzet voor mensen, maar ook voor een esthetische, aangename en natuurlijke omgeving waarin het goed vertoeven is. 

Wat kan je doen? 

Heb je als particulier, kerkfabriek, religieuze gemeenschap, organisatie, school, parochie of bedrijf een stukje onderbenutte grond? Plant een minibos! Of spreek erover en start de dialoog. 

Vond je dit interessant? Deel dit artikel via Facebook of via e-mail.

Meer weten

• Urban Forests
• Interview met Nicolas de Brabandère (Engels)
• Urban Forests veut remettre la nature dans nos vi(ll)es - La Libre (Frans)
• Wat je over de encycliek Laudato Si moet weten in 2 minuten