Oesterzwammen kweken op koffiedik: de complete doe-het-zelfgids

Vlaanderen bestaat voor negen procent uit tuinen. Drie keer zoveel als alle natuurgebieden samen. In onze tuin kunnen wij een tastbaar verschil maken voor de planeet. Trouwens, wist je dat tuinieren ook goed is voor je ziel? Natuurbeleving en religie hebben millennialang veel kruisbestuivingen gekend. Laat je inspireren door onze tuinreeks. Heb je tuinvragen of tips voor onderwerpen? Stuur ze naar onze tuinredacteur.

Oesterzwammen houden van koffiedik, net zoveel als (sommige) mensen van koffie. Oesterzwammen kweken op koffiedrab is dus een perfecte match. 

Ondertussen ervaar je ook iets van de pracht en kracht van natuurlijke kringlopen. Afval wordt voedsel. Directer kan het niet. Een leuk experimentje om nu te doen bij je thuis, op je werk of in je vereniging. 

Wat heb je nodig? 

Wie snel en zonder moeite wil starten, kan een kant-en-klare en herbruikbare oesterzwammen growkit kopen (15 à 25 euro). Je vindt ze online of bij een lokale ecowinkel.

Je kan ook het nodige zelf verzamelen. 

• Een plastic emmer met deksel van 1 à 5 liter. Een grote yoghurtpot bijvoorbeeld. Of informeer eens bij je plaatselijke frituur. Die moet anders betalen om zijn plastic afval te laten ophalen. Hoe groter de emmer, hoe groter de zwammen. Maar hoe meer geduld je moet oefenen tot de emmer vol is natuurlijk. 
• Een zakje broed voor grijze oesterzwammen (Pleurotus ostreatus) van ongeveer 50 gram. Dit kan je online bestellen voor 5 à 10 euro. Bewaar het zakje in de koelkast tot je het gebruikt. Je kan ook eens rondhoren bij je kennissen of op Facebook of iemand je wat oesterzwammenschimmels kan geven van een vorige kweek. 
• Optioneel: luchtdoorlatende tape. Bij de apotheek of online te verkrijgen. Ongeveer 4 euro. 

Links naar enkele mogelijke leveranciers vind je onderaan de pagina. 

Daarnaast heb je elke week 100 à 150 gram gebruikte koffiedrab nodig. Filters, pads, inhoud van capsules… wat je maar wilt. Het moet wel zo vers mogelijk zijn. Maximaal 3 dagen oud. Daar komen we nog op terug. 

Hoe werkt het? 

1 Maak je emmertje klaar.

Heb je geen kant-en-klare growkit gekocht, dan moet je eerst je eigen emmertje klaarmaken. Maak in het deksel van de emmer en aan de zijkant van de emmer bovenaan telkens 2 gaatjes van 5 tot 10 mm breed en 2 cm uit elkaar. Met een houtboortje gaat dat makkelijk. Met een schaar ook als je wat prutst. 

Uit die gaatjes zullen de oesterzwammen komen piepen. Plak de gaatjes dicht met luchtdoorlatende tape of plak er met plakband een strookje keukenrol over. 

Op de foto zie je hoe het resultaat er ongeveer uit moet zien.

2 Spoel de emmer en het deksel om met kokend water.

Om je kansen op succes te verhogen, is het belangrijk om andere schimmels zoveel als mogelijk buiten je emmer te houden. Het hoeft niet zo proper te zijn als een operatiekwartier. De oesterzwam kan wel wat hebben. Maar je handen wassen met zeep en alles spoelen met kokend water (niet het oesterzwammenbroed hé!) is geen overbodige luxe. 

3 Meng in de afgekoelde emmer het oesterzwammenbroed met 100 gram vers koffiedik.

Je kan het oesterzwammenbroed met schone handen verbrokkelen als het aangekoekt is. 

Het afgekoelde koffiedik moet nat en vers zijn. Liefst van de dag zelf. Je kan het koffiedik 3 dagen bewaren in de koelkast in een bakje met deksel dat je gespoeld hebt met kokend water. Is het koffiedik te droog, voeg dan wat water toe. 

Deksel op je emmer, wegzetten op kamertemperatuur en wachten. Natuurlijk kan je het niet laten om af en toe eens te gluren. ;-) Maar voor de rest hou je je emmer het liefst gesloten. 

4 Koffiedik bijvullen. 

Na ongeveer een week zal de de hele bovenkant bedekt zijn met witte schimmel.  

Dan is het tijd om een laagje koffiedik toe te voegen. Niet meer dan een centimeter dik. Het papier van filters en pads mag je gerust laten zitten, eventueel in stukjes gescheurd. 

De oesterzwam houdt van hout, dus ook van papier. 

Je blijft 1 cm koffiedik bijvullen als de bovenkant helemaal wit geworden is. Let op: is de emmer bijna vol, dan gaat het proces sneller. Misschien moet je dan al na 2 of 3 dagen bijvullen. 

Vergeet niet om hygiënisch te werken:

• Was je handen eerst met zeep. 
• Het afgekoelde koffiedik moet nat en vers zijn. Liefst van de dag zelf. Voeg eventueel wat water toe. 
• Je kan het koffiedik 3 dagen bewaren in de koelkast in een bakje met deksel dat je gespoeld hebt met kokend water. 

5 De volle emmer licht en koel zetten. 

Is de emmer vol, dan moet je wachten tot de zwamdraden vanzelf paddenstoelen vormen. Daar is het je tenslotte om te doen! 

Je kan dat stimuleren door de emmer licht en koel te zetten. Een onverwarmde ruimte in de winter is ideaal. Een donkere garage is niet goed, want zonder licht, geen zwammen. Een nachtje in de koelkast kan ook. De oesterzwam denkt dan dat de herfst in aantocht is. Joepie, zwammentijd! 

De tape mag je gerust laten zitten. De zwam is sterk genoeg om die opzij te duwen. Je mag de tape en de inhoud van de emmer ook bestuiven met de plantenspuit. 

6 Oesterzwammen oogsten. 

Het kan een week tot enkele weken duren voor de eerste oesterzwamknopjes de tape opzij duwen. Ooh, kijk toch eens: babyzwammetjes!

Dagelijks bestuiven met de plantenspuit zullen ze leuk vinden. 

Na ongeveer 5 dagen kan je de oesterzwammen oogsten. Het juiste moment herken je zo:

• De gekrulde rand wordt platter.
• De zwammen worden niet meer groter.
• De hoedjes krijgen een perkamentachtige, bruine structuur. Niet meer wachten nu!

Om de zwammen te oogsten neem je de hele tros in je handen en draai je hem een kwartslag. Hij zal dan van de emmer afbreken. Heb je te lang gewacht en zijn de paddenstoelen al wat uitgedroogd, dan kan je ze even in een kommetje water leggen. Ze zuigen zich vol met water en worden weer knapperig. 

Soms kan je van dezelfde kweek nog een tweede keer oogsten. Maak de inhoud van de emmer nat met de plantenspuit, kleef de gaatjes opnieuw af met luchtdoorlatende tape en wacht enkele weken. Zet de emmer eventueel nog eens een nachtje in de koelkast. 

Niet gezegend met een tweede oogst? Geen probleem. Dan kan je een nieuwe kweek opstarten. 

7 Een nieuwe kweek opstarten. 

Leg de inhoud van de emmer op een bord of een krant. 

Maak de emmer goed schoon en spoel hem om met kokend water.

Doe 1/5 van de oude inhoud opnieuw in de emmer en meng met 2 eetlepels koffiedik. Maak goed nat. 

De andere delen van de oude inhoud kan je weggeven aan familie, vrienden of collega’s. Zo verspreid je de liefde voor natuurlijke kringlopen. Of gooi het weg in je compostvat, je tuin of bij het gft-afval. Het is prima voedsel voor de natuur. 

Kleef de gaatjes van de emmer dicht met luchtdoorlatende tape of keukenrol. Na een weekje, wanneer de oppervlakte helemaal donzig wit is, kan je een laagje koffiedik toevoegen. Voilà, je bent weer vertrokken. Geniet van de oneindige kringloop in je eigen keuken. 

Stuur ons een selfie met je kweek. 

Wat kan er misgaan? 

Groene schimmel (Trichoderma) ken je waarschijnlijk wel van een vergeten boterhammendoos of broodzak. Die wil je niet in je oesterzwammenkweek. Toch zal het ooit wel eens misgaan. Dat hoort er gewoon bij. 

Misschien heb je niet heel hygiënisch gewerkt, of was het koffiedik te oud of te droog. Oesterzwammen houden van nat, groene schimmel houdt van droog. 

Een beetje groene schimmel is nog geen ramp. Schep die eruit met een lepel die je gespoeld hebt met kokend water. De oesterzwam groeit er waarschijnlijk wel overheen. Is verwijderen geen optie meer omdat de hele inhoud groene spikkels bevat, dan is je kweek mislukt. Weg ermee in de gft (of het compostvat) en opnieuw beginnen met vers broed of nieuwe oesterzwamschimmels van een kennis. 

Wat is het volgende niveau? 

Heb je de smaak te pakken en wil je oesterzwammen kweken op grotere schaal, in grotere emmers of met meer emmers? Dan moet je op zoek naar een bron van véél koffiedik. Vraag eens na bij vrienden, op je werk of bij een vereniging of café in de buurt. Misschien mag je wel één dag per week een hele emmer koffiedik ophalen. Let erop dat je geen oud koffiedik verzamelt en vervoer het in een schone emmer met deksel (omgespoeld met kokend water). In kweekemmers die groter zijn dan 5 liter zal je wat meer gaten voor de zwammen moeten maken. 

Je kan ook proberen om oesterzwammen te kweken op stro of houtsnippers van loofbomen, zoals berk, beuk, es, populier, wilg en gezonde fruitbomen. Je moet dit materiaal wel voorbereiden. 

1. Doe het materiaal in een grote emmer en overgiet ruim met kokend water. Laat het water afkoelen. 
2. Doe het materiaal in je kweekemmer, sluit af met het deksel en keer hem om zodat het overtollige water kan weglopen uit de gaatjes in het deksel. 
3. Meng daarna het broed of de oesterzwamschimmels eronder. Anders dan de koffiedikmethode vul je de emmer in één keer. 
4. Is de inhoud helemaal wit geworden dan is het tijd om de emmer koel en licht te zetten om de oesterzwam paddenstoelen te laten vormen. 

Vind je de grijze oesterzwam al te grijs? Probeer dan eens de gele oesterzwam (Pleurotus citrinopileatus) of de roze oesterzwam (Pleurotus djamor). Iets moeilijker te kweken dan de grijze, maar wat zien ze er knallend uit!

Veel kweek- en eetplezier!

Ontdek onze tuinreeks

Nuttige links

• Zwam it (België)
• Perma Fungi (België)
• Fryslân Fungies (Nederland)
• Rotterzwam (Nederland)
• Fungi Factory (Nederland)
• ToshiFarm (Nederland)
• Facebook-groep Zelf eetbare paddenstoelen kweken Check op Facebook ook je lokale tuingroep of ecologische groep.