Sint-Franciscus van Sales: patroon van journalisten en godzoekers

Leven en betekenis

• Studeerde theologie in Parijs en Padua. Doctoreerde in kerkrecht en burgerlijk recht. 
• Beleefde de theologische kwesties van zijn tijd (predestinatie) als een persoonlijk spiritueel lijden. Vond na een intense beproeving vrede door een radicale toewijding via Maria aan de bevrijdende werkelijkheid van Gods liefde. 
• Bisschop van Genève in een tijd waarin de stad een vesting was van het calvinisme. Zijn bisschopszetel bevond zich in ballingschap te Annecy. 
• Vooral gekend als geestelijk begeleider van godzoekers. Brieven aan een jonge vrouw, de dame van Charmoisy, vormen de basis van een van de meest gelezen religieuze boeken van de moderne tijd, de Inleiding tot het devote leven.
• Had een intense vriendschap met barones (later heilige) Jeanne de Chantal, een jonge weduwe en moeder van zes kinderen. Samen met haar stichtte hij de Orde van de Visitatie.
• De heilige priester Don Bosco was een grote bewonderaar van Franciscus van Sales. Daarom vernoemde hij naar hem de religieuze congregatie die hij in 1854 stichtte: de Salesianen.
• In 1877 door paus Pius IX uitgeroepen tot kerkleraar.
• In 1923 door paus Pius XI uitgeroepen tot patroonheilige van schrijvers, journalisten en de katholieke pers. 

Waarom is Franciscus van Sales de patroonheilige van journalisten?

In 1594 kreeg Franciscus van Sales als jonge priester een moeilijke pastorale opdracht in Chablais, een streek ten zuiden van het meer van Genève. Daar waren sinds een generatie de calvinisten van Genève aan de macht. Het katholicisme was er verdwenen en de jonge katholieke priester werd er met argwaan en vijandigheid onthaald. De kinderen gooiden stenen naar hem op straat. Met zijn preken bereikte hij hooguit een handvol mensen. 

Daarom besloot hij pamfletten te schrijven die bij de mensen wekelijks onder de deur werden geschoven. Het waren korte geschriften die meteen tot de kern doordrongen, die het katholieke geloof verdedigden zonder anderen te kwetsen, met zwier en durf maar zonder versierselen. Hij wist hoe hij zijn publiek benieuwd kon maken. Het eerste blaadje eindigde met: ‘Wordt voortgezet in het volgend nummer.’ 

Later werden de pamfletten van Franciscus van Sales gebundeld met als titel Controversen. Bij zijn verheffing tot kerkleraar vermeldt het pauselijke decreet ‘dat de Controversen van een onweerstaanbare logiek blijven’. Omwille van de originaliteit van het medium, verklaarde paus Pius XI hem in 1923 tot ‘hemelse patroon van katholieke schrijvers en journalisten’.

Bron: Sint Franciscus van Sales als schrijver. In: Franciscus van Sales Stemmen, 1953 (pdf)

Philotheia - handleiding voor godzoekers

De Philotheia van Franciscus van Sales —in het Nederlands: Inleiding tot het devote leven— is een van de meest gelezen religieuze boeken van de moderne tijd, samen met De navolging van Christus van Thomas a Kempis en de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola. 

Echt vernieuwend voor de tijd waarin het gepubliceerd werd (1609) is de gedachte dat je helemaal aan God kan toebehoren zonder in het klooster te gaan, maar gewoon in de stad, met een huishouden of aan het hof. De uitbreiding van de oproep tot heiligheid tot leken is een van de redenen waarom paus Pius IX Franciscus van Sales uitroept tot kerkleraar. De gedachte werkt door tot in onze tijd, onder meer via het Tweede Vaticaans Concilie. 

Inleiding tot het devote leven is een persoonlijk begeleidingsboek voor godzoekers. Of zoals Franciscus ze zelf noemt: op God verliefde zielen. Als basis voor het boek gebruikte hij persoonlijke brieven die hij schreef om mensen aan te moedigen en te begeleiden in hun godsdienstige leven. Dat merk je nog aan de warme stijl met directe aanspreking van de lezer en de rijke psychologische mensenkennis. Nog altijd het lezen waard, met adviezen die je spirituele leven zullen verrijken. Ook al zouden we sommige zaken vandaag anders of niet meer zeggen. Meer weten: Leer bidden zoals de heilige Franciscus van Sales. 

Het andere hoofdwerk van Franciscus van Sales is de Theotimus of De verhandeling over de liefde Gods. Een werk over het mystieke gebed voor rijpere bidders. 

Citaat uit Inleiding tot het devote leven

De godsvrucht wil anders beoefend worden door de edelman dan door de arbeider, anders door de vorst dan door zijn onderdaan, anders door het jonge meisje dan door de weduwe of de gehuwde vrouw.

Méér nog dan dat, de godsvrucht past zich aan bij de krachten, de werkzaamheden en de plichten van ieder van ons afzonderlijk. 

En zo moet het ook zijn! Want waar blijven we als een bisschop gelijk een Kartuizer in een cel wilde zitten, getrouwde mensen zich even weinig om geld bekommerden als Capucijners, arbeiders de hele dag in de kerk zaten als kloosterlingen of kloosterlingen met een beschouwend leven steeds maar klaar moesten staan voor iedereen die hen komt lastig vallen zoals een bisschop dat nu eenmaal moet doen? Dan zou de godsvrucht belachelijk, zinloos en onverdraaglijk zijn!

Maar zulke toestanden komen maar al te dikwijls voor, hetgeen weer tot gevolg heeft dat de wereld naar hartelust kan afgeven op de godsvrucht; want het is nu eenmaal van de wereld te veel gevraagd dat zij onderscheid zou kunnen maken tussen de echte en de valse godsvrucht. Maar je begrijpt dat de godsvrucht zelf aan zulke misstanden geen schuld heeft.

Neen, de ware godsvrucht bederft niets, integendeel, zij vervolmaakt alles. 

En áls zij zich niet kan aanpassen aan iemands eerlijke beroep, dan is zij beslist niet de ware godsvrucht. … Zij richt niet alleen geen schade aan maar zij verfraait en vervolmaakt elk beroep en elke levensstaat. Zo kun jij —en iedereen— aan je eigen beroep en je eigen leven een veel groter waarde geven als je er ook de godsvrucht aan toevoegt. Je zorgt rustiger voor je gezin, je houdt oprechter van je vrouw of je man, je zult zelfs tegenover je koning of je vaderland trouwer je plichten nakomen. Want alles wat je doet wordt je door de godsvrucht gemakkelijker en heerlijker gemaakt.

Het is een grote vergissing, ik zou willen zeggen een ketterij, als men de godsvrucht wil wegjagen uit de kazerne, uit de fabriek, uit het koninklijke paleis of uit het gezinsleven.

Natuurlijk kan een zuiver beschouwende godsvrucht alleen in een klooster beoefend worden, maar juist daarnaast bestaan immers de ontelbare aanpassingen van de godsvrucht, die altijd en overal volkomen in staat is óók mensen in de wereld naar de volmaaktheid te leiden. ...

Het is vaak genoeg gebeurd dat mensen in de gunstige omstandigheden der eenzaamheid hun volmaaktheid verloren, terwijl zij eerst —in de zogenaamde ongunstige samenleving der wereld— hun godsvrucht zuiver en ongerept hadden weten te bewaren. ...

Ik wil daarmee slechts zeggen dat wij altijd en overal, onafhankelijk van plaats en omstandigheden, kunnen en moeten streven naar een volmaakt leven.

Bron: Franciscus van Sales. Inleiding tot het devote leven. Deel 1, Hoofdstuk 3.

Meer weten

• Franciscus van Sales op Lucepedia
• Audiëntie van paus Benedictus XVI over Franciscus van Sales
• Biografie van Franciscus van Sales (pdf) 
• Voorstelling van de Inleiding tot het devote leven van Franciscus van Sales (pdf) 
• Leven en werk van Franciscus van Sales op de website van de oblaten van Franciscus van Sales