Wie helpt Dorina een kapel van flessen bouwen in haar voedselbos?

Dorina Pagliaro is stafmedewerker internationalisering bij het bisdom Antwerpen. Samen met haar man Simon legde ze in eigen tuin een voedselbos aan. Maar niet alleen om er met haar gezin van te genieten. Daar heeft ze sterke ideeën over! We zochten haar op te midden van de Kempense dennenbossen van Oud-Turnhout. 

Hoe ben je op het idee gekomen om in je tuin een voedselbos aan te leggen?

Mijn man en ik droomden al lang van een zorgboerderij voor mensen met een beperking of jongeren in de jeugdzorg. Omwille van het sociale engagement en omdat we graag met dieren en tuinieren bezig zijn. 

Maar een boerderij met grond kopen was voor ons niet te betalen. Je 'koopt' geen boerderij, hé, je erft dat meestal. 

Uiteindelijk vonden we dit huis met een grote tuin: 2800 m2. Groot voor een tuin, eerder klein voor een bos. Het stond al lang te koop omdat het huis in zo'n slechte staat was. 

We zijn dan beginnen lezen en studeren over voedselbossen. Ik volgde een onlinecursus voedselbosontwerp bij Louis De Jaeger. Vervolgens zochten we plantenkwekerijen en zijn we beginnen planten. 

Nu begint het er eindelijk bossig uit te zien en hebben we wat oogst. De tijd is rijp om het open te stellen voor andere mensen. We hebben een website gemaakt (De Honingraat) en geven op 7 oktober een rondleiding met uitleg over voedselbossen.

Ik wil geen villabewoner zijn met een heel grote tuin en klaar. Ik wil er iets mee doen voor de natuur en voor anderen. 

Het bezit van die grond geeft je de verantwoordelijkheid om er iets mee te doen voor het algemeen welzijn, voor de biodiversiteit, voor de strijd tegen klimaatopwarming, voor een sociaal doel. Ik zou me anders schuldig voelen dat ik in een veel te groot huis woon. Paus Franciscus schrijft in 'Laudato Si' dat als iemand zich iets toe-eigent, hij verantwoordelijk is voor het beheer ervan voor allen. Dat vind ik een mooi idee. 

[ interview gaat verder onder de foto ]

We zijn hier in de Kempen, te midden van dennenbossen. Was het moeilijk om hier een voedselbos aan te leggen? 

Hier groeiden alleen dennenbomen, rododendrons, klimop en een laurierhaag. De grond was schraal en zuur. 

De mensen zeiden dat we hier nooit iets zouden kunnen kweken. In het begin was dat ook zo. 

Het eerste jaar zaaiden we groenbemesters en een bloemenweide. Daar is niks van uitgekomen. Nul. 

Beginnen aan een voedselbos doe je ook niet door te planten. Je moet beginnen bij de bodem. 

Mulchen, mulchen en nog eens mulchen: organisch materiaal bovenop de bodem gooien. We maakten een afspraak met de gemeente dat ze in de herfst hier de ophaling van dode bladeren mochten komen storten. Vanuit het containerpark brachten ze bovendien verhakseld snoeiafval, wel 13 grote vrachtwagens! En een tuinman in de buurt dropte hier op het einde van zijn werkdag zijn snoeiafval. Dat werkt echt!

We proberen de locatie ook als een voordeel te zien. Achteraan lieten we een rij dennen staan. Daaronder willen we blauwe bessen kweken, want die hebben zure grond nodig. 

In plaats van hardnekkig iets te willen kweken dat alleen maar ergens anders groeit, in de kleigrond van de polders bijvoorbeeld, kan je beter kijken wat wel zou lukken in jouw omstandigheden. Er kan altijd meer dan je denkt. 

Welke lessen heb je geleerd?

Veel praktische dingen. Zoals het nut van een windkering om de wind te dempen. We dachten dat de wind hier wel zou meevallen. Het is hier tenslotte een woonwijk en geen open veld, maar nu gaan we alsnog meer hagen planten. 

Een meer algemene les die ik heb geleerd is het toelaten van chaos. Ik ben iemand die graag alles opgeruimd en onder controle heeft. Het was moeilijk voor mij om hier en hier planten te zetten en ze na twee jaar daar en ginder te vinden omdat ze zich uitzaaien. Maar ja, dat is het principe van een voedselbos: je moet het wat laten doen en niet alles meteen uittrekken. Ook met onkruid kan je veel kanten uit. Van de hondsdraf die nu overal uitschiet kan je bijvoorbeeld thee zetten. 

Het is voor mij een leerproces geweest om dingen die spontaan gebeuren als een cadeau te zien in plaats van als een last of iets dat bestreden moet worden. 

Dat is ook voor het leven een wijze les. Als het lukt, hé, want het blijft een proces hoor!

Heb je favoriete planten?

Mensen denken soms dat voedselbossen gaan over exotische of speciale planten, maar de gemakkelijkste planten zijn nog altijd frambozen, aardbeien en appels.

Wel hebben we een superzoete witte bosaardbei (Fragaria vesca 'Alpine Yellow'). Iedereen is er fan van. 

Een ontdekking was ook de dropplant of Koreaanse munt (Agastache rugosa 'Korean Zest'). Heerlijk in thee, fruitsla of een salade. 

Waar ik erg naar uitkijk zijn de paw paws (Asimina 'Sunflower' en 'Prolific') en schapenbessen (Viburnum lentago). Voorlopig hebben we er nog geen vruchten van omdat de planten te klein zijn. Maar het schijnt dat paw paw naar mango smaakt en schapenbes naar banaan met chocolade. 

Heerlijk! Wat hoop je dat bezoekers hebben aan je voedselbos?

De oppervlakte is te klein om er een echte pluktuin van te maken. Maar we kunnen wel mensen inspireren om meer biodiversiteit aan te brengen in eigen tuin. Ook in kleine tuinen kan je voedselbosprincipes toepassen. Als ik zie hoeveel mensen alleen maar een groot gazon hebben met een laurierhaag errond, dat is zo'n verspilling van landgebruik! Ik hoop te kunnen tonen dat je zoveel meer kan doen met de grond die je hebt. 

We willen ook graag mensen bij elkaar brengen. We leven in een heel negatieve tijd met veel slecht nieuws. Misschien was het altijd al zo, maar ik heb toch de indruk dat mensen en samenlevingen zich op zichzelf terugplooien: mijn dorp, mijn land... 

We hopen hier een ontmoetingsplek te creëren om samen te praten over ecologie en andere onderwerpen die ons bezighouden. 

Zoals kinderen gelovig opvoeden bijvoorbeeld. De kinderen kunnen dan spelen in het voedselbos terwijl de ouders praten. 

[ interview gaat verder onder de foto ]

Je liet me weten dat je droomt van een kapel in je voedselbos. Waarom?

In het midden van het voedselbos is er een open plek. Daar wil ik graag een kapel bouwen met muren van oude, gekleurde flessen. Het is supermooi hoe het licht daardoor binnenvalt. 

Het lijkt me heel passend om, in het midden van die prachtige natuur die zoveel vruchten geeft zonder dat je er veel voor moet doen, een plek te hebben om stil te staan bij het wonder van de schepping. 

Het is eigenlijk ongelofelijk hoeveel ons zomaar gegeven wordt. Je steekt een zaadje in de grond en er komt eten van. Mensen staan er niet altijd bij stil dat ons eten niet allemaal in de fabriek gemaakt wordt.

We kunnen trouwens wel wat bouwkundige hulp gebruiken. 

Blijkbaar moet je eerst een houtskelet bouwen, maar daar heb ik geen kaas van gegeten. Wie kan ons helpen? In ruil krijg je uitleg over voedselbossen en mag je oogsten in de tuin! Het verbindende aspect van ruilen vind ik prachtig. 

[ contactgegevens van Dorina vind je onderaan de pagina ]

Genoteerd! Heb je al een patroonheilige voor de kapel?

Dat weet ik nog niet, Sint-Franciscus waarschijnlijk. Als opschrift zou ik willen: 'Van de Heer is de aarde en alles wat er leeft, van Hem is de wereld en ieder die er woont.' [Ps 24,1] Dat vind ik mooi. 

Ik wil de 'gekregenheid' op de eerste plaats zetten en niet de 'maakbaarheid'. 

Mensen zijn te veel bezig met maakbaarheid, alles moet gebeuren zoals zij het zeggen en wanneer zij het willen. Het is een illusie dat je daar gelukkig van wordt. In de eerste plaats is er veel dat je gegeven wordt. Je kan er blij mee zijn of niet. Maar je bent niet de maker van alles. De ander, met hoofdletter en zonder, komt eerst. 

Waar vind jij inspiratie? 

Het kerstverhaal vind ik heel belangrijk. 

Spontaan heb ik de neiging om te vluchten voor de wereld. Ik vind de wereld maar niks: er loopt van alles mis, er is veel miserie, verschrikkelijke situaties… 

Als de wereld morgen zou ontploffen, dan zou ik spontaan denken: 'Awel, goe, ik ben blij! Dan zijn we af van de miserie.' Ik ben heel vatbaar voor alle boodschappen in het nieuws. Ik kan niet goed vatten wat het punt is van oorlog en honger. 

Maar dan wijst mijn geloof mij op het absurde van de menswording. Als God zelf ervoor kiest om mens te worden, dan moet er dus iets aan deze wereld de moeite waard zijn. Er moet een goede reden zijn om het leven in deze wereld niet over te slaan. 

Het kerstverhaal vind ik elke keer weer een oproep en een religieuze plicht. Je hebt je zijn te zijn. 

Het voedselbos is mijn manier om mijn zijn te zijn. Voedselbossen hebben zoveel potentie: ze zijn mooi, geven voedsel, dragen bij aan de strijd tegen de klimaatopwarming, je kan er mensen samenbrengen, je creëert biodiversiteit… Ik kan er een positief verhaal mee schrijven, het prachtige van de wereld tonen en er mensen mee inspireren. In de natuur wandelen is voor mij ook een religieuze ervaring: het is fantastisch hoe alles in elkaar zit, dat kan toch geen toeval zijn. 

Heb je tips voor mensen of organisaties die met een voedselbos willen beginnen? 

Goed idee, doen! Er zijn zoveel tuinen waar meer mee kan gebeuren. Kloosters en kerken kunnen ook samenwerken met lokale welzijnsschakels. De verbinding van ecologie en sociaal engagement heeft een enorm potentieel. Je kan bijvoorbeeld mensen die moeilijk rondkomen, fruit en groenten laten plukken in ruil voor wat hulp in de tuin. Want groenten en fruit zijn voor hen heel duur. 

Organisaties en mensen die met een sociaal voedselbos willen starten, mogen me altijd contacteren voor hulp bij het ontwerp.

In ruil mogen ze ons dan eens komen helpen in het voedselbos. 

Neem contact op met Dorina

• Stuur Dorina een e-mail via contact@dehoningraat.be   
• Meer over Dorina's voedselbos De Honingraat

Ontdek meer over tuinieren