© Stefano di Stasïo, olie op doek, 1998
Wat betekent Pinksteren? - Complete Gids
Ga direct naar: Wat betekent Pinksteren? - Pinksteren in de Bijbel - Pinksteren in de liturgie - Spiritualiteit van Pinksteren - Pinksteren in de kunst - Uitgesproken: 3 citaten - Gebeden - Gebruiken en gewoontes - 3 tips
Wat betekent Pinksteren?
Kort samengevat is dit het feest waarop christenen bidden en danken om de gave van de heilige Geest. Etymologisch betekent Pinksteren ‘50 dagen’. Het gaat terug op het joodse bedevaartfeest Sjavoeot (Wekenfeest), dat 50 dagen of 7 weken na Pasen/Pesach plaatsvindt.
Lees ook
Op die eerste Pinksteren waren de leerlingen net als zovele andere joden in Jeruzalem verzameld voor Sjavoeot, een dankfeest voor de eerste oogst en de gave van de Tora. Symbolischer kon het dus niet, wanneer de leerlingen uitgerekend op dat feest de Geest ontvingen en vol vuur gingen getuigen over Jezus, de gekruisigde en verrezen Heer.
Door de Geest zijn de leerlingen (eindelijk) in staat te begrijpen waarover de Tora en Jezus’ getuigenis ten diepste gaan.
Dat inzicht stuwt hen naar buiten en maakt hen tot getuigen in Jezus’ naam. En de oogst is groot!
Pinksteren in de Bijbel
In de Handelingen van de Apostelen (hoofdstuk 2) beschrijft Lucas de komst van de heilige Geest als een hevige windvlaag die door het huis woei waar de leerlingen verzameld waren. Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten, en allen werden vervuld van de heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen, zoals hun door de Geest werd ingegeven.
Petrus houdt een bevlogen toespraak en 3.000 mensen laten zich diezelfde dag nog dopen. Het hoofdstuk eindigt met een beschrijving van het gemeenschapsleven van die eerste christenen:
- Allen die het geloof hadden aanvaard, bleven bijeen en hadden alles gemeenschappelijk. Ze verkochten al hun bezittingen en verdeelden de opbrengst onder degenen die iets nodig hadden. Elke dag kwamen ze trouw en eensgezind samen in de tempel, braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde. Ze loofden God en stonden in de gunst bij het hele volk. De Heer breidde hun aantal dagelijks uit met mensen die gered wilden worden.
Pinksteren in de liturgie
Met Pinksteren draagt de voorganger een rood gewaad, de kleur van passie en vuur en dus van de heilige Geest. De liturgie van Pinksteren bestaat uit twee vieringen.
Op zaterdagavond kan voor de eerste lezing gekozen worden voor:
- het verhaal van de toren van Babel (Genesis 11,1-9) > de spraakverwarring van Babel staat dan in schril contrast tot de eenheid die mensen op Pinksteren ervaren
- het verhaal van de gave van de Tora (Exodus 9, 3-20) > waardoor de gave van de Geest een extra dimensie krijgt
- het visioen van Ezechiël over de dorre beenderen (Ezechiël 37,1-14) > de Geest brengt nieuw leven waar alles doods en dor lijkt
- de belofte aan de profeet Joël: Ik zal mijn geest uitstorten (Joël 3,1-5) > Pinksteren als de vervulling van deze profetie
Op Pinksterzondag wordt het Pinksterverhaal uit Handelingen (2,1-11) gelezen. De Pinksterliturgie is maar compleet met het lied Veni, sancte Spiritus, een eeuwenoude hymne op de heilige Geest.
Spiritualiteit van Pinksteren
Lees ook
- Pasen, Hemelvaart en Pinksteren zijn eigenlijk één. Na Jezus’ kruisdood en verrijzenis begrijpen de leerlingen maar mondjesmaat wat zijn getuigenis betekende in het licht van Gods Woord. Pinksteren is het feest van de numineuze ervaring, waarop de leerlingen begrijpen dat Jezus en God één zijn, en dat zij zelf door zijn Geest helemaal vanuit God kunnen leven.
- Pinksteren is het begin van de kerkgemeenschap, toen en vandaag. De leerlingen weten nu wat hen te doen staat. Ze voelen zich gezonden om hun leven weer op te pakken, maar nu gedreven door de Geest. Door het toedienen van vormsels tussen Pasen en Pinksteren wordt die zending herbeleefd en doorgegeven. Het waaien van de Geest ligt aan de oorsprong van de Kerk toen en nu.
- Pinksteren is het feest van de door liefde gedreven vrijheid, want de Geest maakt vrij van angst, routine, verplichtingen. Nu Jezus er fysiek niet meer is, moeten de leerlingen creatief zijn. Het is nu helemaal aan hen om er iets van te maken.
Pinksteren in de kunst
Talrijke kunstenaars lieten zich inspireren door het Pinkstertafereel. Meestal beelden ze de apostelen zittend af, met Maria in hun midden. Ze ontvangen de Heilige Geest in de vorm van lichtstralen of vlammen op hun hoofd.
Onderstaand schilderij van Stefano di Stasïo toont een wat afwijkende opstelling. Ook hier vooral mannen en één vrouwenfiguur in het midden, maar door hun hedendaagse kleding en nonchalante houding lijken ze opvallend veel op ieder van ons na een doordeweekse vergadering. Er is eensgezindheid te bespeuren, maar ook verwarring, verwachting maar ook verveling.
Toch is er al iets in beweging: het opwaaiende gordijn. Ook de typische vlammetjes op de hoofden van de aanwezigen branden al. Twee leerlingen lijken de weg naar buiten al te vinden. De man in het rode pak lijkt begeesterend te spreken tegen de zittende in het grijze pak. De kleur van Pinksteren tegenover de grijze saaiheid. Kom op, blijf niet bij de pakken neerzitten!
Ook componisten vertolkten het Pinksterverhaal naar hartelust. Ontdek 12 bijzondere composities van Gregoriaans en polyfonie over Bach en Mozart tot hedendaags klassiek.
Uitgesproken ~ 3 Citaten
Marcarius de Grote (homilie 26) • Zoals de Heer het lichaam aantrok en zijn koningschap en macht achterliet, zo trekken christenen de heilige Geest aan, en dat zit goed.
Henri Nouwen • Zonder Pinksteren blijft Christus – zijn leven, dood en verrijzenis – opgesloten in de geschiedenis als een gebeurtenis om te herinneren en over na te denken. De Geest van Jezus komt in ons wonen, zodat we levende Christussen worden, hier en nu.
Karl Barth • God de Vader is de totaal Andere die tegenover ons staat. God de Zoon is het mensgeworden Woord die voor ons uit gaat. God de Geest is Gods liefde en kracht die in ons en in de wereld woont en werkt.
Lees ook
Gebeden
Het Veni Sanctus Spiritus (Kom, Heilige Geest) is een bede om de heilige Geest met eeuwigheidswaarde.
Adem in mij, Geest van God
Adem in mij, Geest van God,
Wek in mij goede gedachten.
Zet me aan tot goede daden.
Leer me houden van wat heilig is.
Maak me sterk om zorg te dragen
voor het heil van mensen.
Laat uw inspiratie
nooit aan mij voorbijgaan. Amen.
Aurelius Augustinus
Gebruiken en gewoontes
Vormsel • Het is geen toeval dat de Kerk voor de periode tussen Pasen en Pinksteren koos om het sacrament van het vormsel toe te dienen aan geloofsleerlingen. Het vormsel houdt immers de gave van de Geest in en de zending om zelf als gevormde christen in eenheid met God te leven en zo het geloof door te geven.
Rozenblaadjes • Door uitsparingen in het plafond van een kathedraal konden rozenblaadjes uitgestrooid worden op het einde van de Pinksterliturgie. Veel aanschouwelijker en tastbaarder kan je de vuurtongen uit het Bijbelverhaal niet maken! Ook werd vroeger wel eens een koppel duiven gelost of een houten duif neergelaten. Daarom zit er dus een gat in het plafond van sommige kerken!
Sinksenbruid rondgang • In Veurne wordt nog steeds op Pinksteren een Sinksenbruid rondgang gehouden. Oorspronkelijk was dit een feest waarop het mooiste meisje van het dorp werd verkozen, gevolgd door een dansfeest voor jongeren. Tot in de 19de eeuw werd ook een pinksterkoe of -os versierd met bloemen, stro en kaarsen. Die liep dan mee in processie door het dorp. In Veurne is de Sinksenbruid de kleuter die op de vrijdag voor Pinksteren als laatste op de speelplaats aankomt. Versierd met bloemen lopen alle kleuters door de stad.
Tips voor Pinksteren
Grão Vasco in detail • Ontdek het beroemde altaarstuk van Grão Vasco in de kathedraal van Viseu (Portugal) in detail via deze digitale tentoonstelling van Google Arts & Culture.
Babette’s Feast - 1987 • Lievelingsfilm van paus Franciscus. Op een stormachtige nacht in 1871 zoekt de Franse vluchtelinge Babette onderdak in een dorpje op het ruige Deense Jutland. De dorpsbewoners zijn Lutheranen en leiden een uitermate sober leven, maar de Française integreert zich vlot in de gemeenschap. Wanneer Babette de loterij wint, nodigt ze het hele dorp uit voor een gastronomisch feestmaal.
Dé quote die aan Pinksteren doet denken: Er komt een tijd dat onze ogen geopend zijn en we ons realiseren dat genade oneindig is. Zalig de mens die zo kan leven!
Laatste aanpassing op 15/05/2024 om 13:37
