Overleden: Ethiopische non (99) die wereld verbaasde met piano

In Jerusalem is op 99-jarige leeftijd zuster Emahoy Tsegué-Maryam Guèbrou overleden. Ze werd geboren in Ethiopië, maar leidde de voorbije vier decennia een teruggetrokken leven. Haar dagen bestonden uit bidden én het componeren van pianomuziek. Geen Bach-geïnspireerde koralen of hymnes, maar een merkwaardige fusie tussen etnische klanken, kerkmuziek, blues en Chopin. De voorbije jaren raakte haar muziek meer en meer bekend en populair in het Westen.

Luister hieronder naar een fragment, en lees intussen haar levensverhaal in 12 etappes.

1. Emahoy Tsegué-Maryam Guèbrou wordt op 12 december 1923 geboren in Addis Abeba. Haar familie is bevriend met de Ethiopische keizer Haile Selassie.
2. Op haar zesde wordt ze samen met haar zus naar een kostschool in Zwitserland gestuurd. Ze woont er voor het eerst een pianoconcert bij en begint viool en piano te spelen.
3. Nadat Italië Ethiopië binnenvalt, wordt haar familie opgesloten en daarna verbannen. 
4. Als 16-jarige kan Emahoy twee jaar in Londen muziek gaan studeren, maar om nog altijd onduidelijke redenen krijgt ze geen toelating van de Ethiopische autoriteiten. Ze wordt depressief en eet niet meer gedurende twee weken.
5. Het bezoek van vier priesters aan haar ziekbed verandert haar leven. Ze herstelt en trekt op 19-jarige leeftijd naar Gishen Maryam, een Ethiopisch klooster op 3.000 meter hoogte.
6. De harde levensomstandigheden en het gemis van muziek vallen haar zwaar; ze keert terug naar Addis Abeba. Ze legt zich weer toe op de muziek en richt een fonds op dat muziekonderwijs voor kinderen bekostigt. 
7. In 1967 neemt ze in Duitsland een cd op, die verschijnt in de reeks 'Ethiopiques'. 
8. Na de dood van haar moeder verhuist ze in 1984 naar Jerusalem. Daar leidt ze een teruggetrokken leven in een klooster. Ze komt zelden buiten. Alles wat ze doet, is bidden en musiceren.
9. In 2011 vraagt Emahoy aan een Israëlische muzikante, Maya Dunietz, om de stapels partituren die ze heeft gecomponeerd te catalogiseren en uit te geven. Met de opbrengst wil ze educatieve projecten in Ethiopië steunen, zoals muziekscholen. Ze gaf me vijf plastic tassen van Air Ethiopia met honderden bladzijden partituren, sommige 60 jaar oud, geschreven met potlood. Het was bijna een archeologisch werk, vertelde Dunietz in een interview.
10. Het oeuvre van Emahoy omvat meer dan 150 werken voor piano en orgel, maar ook voor kleine ensembles.
11. Ter gelegenheid van haar 90ste verjaardag, in 2013, wordt een deel van haar muziek gepubliceerd. Tijdens het Jerusalem Season of Culture, een jaarlijks festival voor religieuze muziek, worden er drie concerten met haar muziek georganiseerd. Haar muziek wordt ook meer en meer gebruikt in films, zoals in de documentaire Time, in 2020 genomineerd voor een Oscar.
12. Hoewel de zuster alle publiciteit schuwt, kan BBC-journaliste Kate Molleson haar strikken voor een interview dat de titel The Honky Tonk Nun zou krijgen. Dat kan je beluisteren op de website van de BBC.

‘Hele leven gestreden voor gelijkheid tussen man en vrouw’

‘Ze vertrouwde me pas echt helemaal nadat ik een liedje voor haar had gezongen. Eender wat, iets uit jouw land, vroeg ze’, vertelde Kate Molleson over het interview. ‘Dus zong ik een volksliedje in haar kleine, volgestouwde slaapkamer. Er stond een smal bed, een buffetpiano met Ethiopische vlaggen errond gedrapeerd, iconen, stapeltjes cassettes en een pak handgeschreven manuscripten. En foto’s van de Ethiopische keizer Haile Selassie, voor wie Emahoy als klein meisje ooit piano speelde.’

Emahoy stond erop dat ze haar verhaal juist vertelde.

‘Op het eind van een dag interviewen wilde ze horen wat we hadden opgenomen. Ze wilde zeker zijn dat ze haar gedachten goed had verwoord. Ze was alert, leuk, aangenaam gezelschap. Ze vroeg mijn producer en mij naar de internationale politiek, en vooral naar Hillary Clinton en Angela Merkel - vrouwen dus. Ze heeft haar hele leven gestreden voor gelijkheid tussen man en vrouw.

Zelfs als kind vroeg ik altijd: wat is nu eigenlijk het verschil tussen jongens en meisjes? We zijn toch gelijk? Voor ik wegging, keek ze me indringend aan en zei dat ik mijn eigen leven moest leiden en mij moest blijven inzetten voor gelijkheid tussen man en vrouw.’

• Beluister hieronder muziek van Emahoy Tsegué-Maryam Guèbrou.