Pasen in 16 vragen en antwoorden

Wanneer is het Pasen in 2022?

Het is Pasen op 17 april 2022. De paasvakantie in Vlaanderen loopt van maandag 4 april 2022 tot en met zondag 17 april 2022. 

Dit zijn de data voor de komende jaren.

Hoe wordt de paasdatum bepaald? 

Paaszondag is de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente. Als de eerste dag van de lente een zondag is, wordt Pasen de volgende zondag gevierd. 

Pasen kan niet vroeger vallen dan 22 maart en niet later dan 25 april. 

Het astronomische begin van de lente is variabel, wat de berekening nogal bemoeilijkt. Daarom heeft de jonge kerk al tijdens het Concilie van Nicea (325) gekozen voor een vaste startdatum van de lente, namelijk 21 maart. De eerstvolgende zondag kan dan ten vroegste 22 maart zijn. De uiterste datum van 25 april heeft te maken met de lengte van de maancyclus die ongeveer 29 dagen duurt plus maximaal 7 dagen tot de daaropvolgende zondag.

Wat betekent Pasen?

Met Pasen vieren christenen wereldwijd hun belangrijkste feest: de verrijzenis van Jezus Christus. Jezus, die gestorven is aan een kruis, is niet in de dood gebleven, maar door God tot nieuw leven opgewekt. 

Het verrijzenisgeloof is de kern van het christelijke geloof. Verrijzenis is de vernietiging van de vernietiging. Elk punt, zelfs het punt van de dood, kan een dubbele punt worden: een kans op een nieuwe toekomst.

Bekijk de uitleg van Lode Aerts bisschop van Brugge in het filmpje. 

• Meer over de betekenis en het verrijzenisgeloof
• Pasen: is het waar en wat betekent het? (video-interview met theoloog en voormalig anglicaans bisschop Tom Wright)
• Betekenis van Pasen in tijden van corona volgens paus Franciscus
• Paasboodschap van paus Franciscus
• Homilie van kardinaal De Kesel over de verrijzenis
• Met Pasen ervaar je dat God een mens niet in de steek laat (interview met bisschop Lode Aerts)

Wat is de oorsprong van Pasen? 

Het christelijke paasfeest heeft diepe wortels in de geschiedenis van Israël. Het Joodse volk viert elk jaar in de lentemaand het Pesach-feest. Het Joodse Pesach betekent eigenlijk overgang. 

Tijdens het Joodse paasmaal wordt de bevrijding uit Egypte herdacht en wordt het verhaal van de doortocht door de Rode Zee opnieuw verteld. In Exodus 12 kan je lezen hoe het feest moet verlopen: het paaslam wordt bij valavond geslacht, en het vlees ervan moet ‘s nachts worden gegeten, want het is ook ‘s nachts dat God de Heer Israël heeft verlost van de Egyptenaren en dat Hij aan Israël zijn verbondenheid heeft getoond.

Als Jood vierde Jezus zelf met zijn leerlingen het Joodse Pesach. Volgens het Evangelie ook net voor zijn dood. In Lucas 22, 15 zegt Jezus aan zijn leerlingen: Vurig heb ik ernaar verlangd dit paasmaal met jullie te eten vóór mijn lijden. Na de maaltijd, bij het delen van de beker wijn, spreekt Hij over een nieuw verbond door zijn bloed. Jezus staat die avond voor zijn doortocht, voor zijn overtocht naar de Vader. Hijzelf is blijkbaar het paaslam, waardoor God opnieuw zijn bevrijdingskracht toont.

Bron: De paaswake, een doortocht

Welke plaats heeft Pasen in de Goede Week en het liturgisch jaar?

Pasen is het hoogtepunt van de Goede Week en van het hele liturgische jaar. Het valt ongeveer in het midden van een hele reeks van kerkelijke feesten die we samen de paaskring noemen. 

De paaskring begint op Aswoensdag, tevens de start van de veertigdagentijd of vasten. De paaskring eindigt op Pinksteren, wat letterlijk de 'vijftigste dag' betekent. Pinksteren valt altijd op de 50ste dag na paaszondag. De periode van 49 dagen tussen Pasen en Pinksteren noemen we de paastijd.

De data van Aswoensdag, Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag, Hemelvaart en Pinksteren zijn dus ook variabel. 

Hoe dit in elkaar grijpt, ontdek je in het filmpje. 

Meer weten: Schrijf je nu in voor een minicursus katholieke liturgie

Hoe wordt Pasen gevierd?

Katholieken beginnen Pasen in de liturgie al te vieren op de avond of nacht voor paaszondag. De paaswake is wellicht de belangrijkste viering voor katholieken van het hele jaar. Met woorden en symbolen nodigt de paaswake de deelnemers uit om zelf een doortocht te maken door de nacht, van donker naar licht, door de dood naar het leven. 

Belangrijke onderdelen van de paaswake zijn het zegenen en aansteken van de nieuwe paaskaars en de hernieuwing van de doopbeloften door de gelovigen. 

• Meer over de liturgie en de paaswake 
• Pasen vieren in tijden van corona

Wat betekent de paaskaars? 

De paaskaars staat symbool voor het licht van de verrezen Christus. Elk jaar wordt tijdens de paaswake een nieuwe paaskaars aangestoken die het hele jaar dienst zal doen tijdens de vieringen. 

Het zegenen en aansteken van de nieuwe paaskaars is onderdeel van een indrukwekkende lichtritus. Daarbij wordt meestal ook het vuur van de paaskaars doorgegeven aan de kerkgangers door middel van kaarsen. 

Meer over de paaskaars: symbool van de ene verrezen Heer

Waarom worden mensen tijdens de paaswake gedoopt?

Volwassen dopelingen worden meestal tijdens de paaswake in de kathedraal door de bisschop gedoopt. Daar zijn goede redenen voor. Net als de paaswake betekent het doopsel een doortocht doorheen de dood naar het eeuwige leven. Na het doopsel van de volwassenen tijdens de paaswake hernieuwen trouwens alle aanwezige gelovigen hun doopbeloften. 

• Meer weten over gedoopt worden als jongere of volwassene
• Lees getuigenissen van volwassen dopelingen

Wat betekent het urbi et orbi van de paus? 

Urbi et orbi (Latijn: voor de stad en voor de wereld) is de zegen die de paus elk jaar op paaszondag (en met Kerstmis en andere bijzondere gelegenheden) uitspreekt vanaf het balkon van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Hij wenst daarmee iedereen een zalig paasfeest.

De Urbi et Orbi-zegen kan je live volgen op Kerknet en achteraf daar ook in Nederlandse vertaling lezen. 

Wat hebben paaseieren met Pasen te maken?

Eieren staan in alle culturen symbool voor levenskracht, omdat nieuw leven vaak uit eieren voortkomt. Toepasselijk dus voor het paasfeest dat nieuw leven wil vieren, zelfs voorbij de dood. 

In de christelijke traditie staat de eierschaal symbool voor het Oude Verbond en het ei zelf voor het Nieuwe Verbond. Het ei dat openbarst en het kuiken dat tevoorschijn komt, is symbool voor de verrijzenis.

Wat is de betekenis van de paasklokken?

Omdat de kerkklokken tussen Witte Donderdag en de paasnacht zwijgen, werd aan de kinderen verteld dat de paasklokken naar Rome gingen om paaseieren te halen en die in de paasnacht in de tuinen te strooien. Het eerste klokkengelui op paasmorgen was voor kinderen dan het sein dat ze naar paaseieren mochten zoeken. 

Waar komt de paashaas vandaan?

De paashaas werd bedacht door protestantse christenen. Die wilden met Rome en dus met de paasklokken liever niks te maken hebben. Wellicht knoopten zij aan bij een volkse traditie waarin de haas vaak symbool staat voor vruchtbaarheid. Maar een paashaas die eieren legt? Hoe valt die traditie te rijmen? Misschien door de observatie dat sommige vogels hun eieren soms leggen in lege hazenlegers. Die eieren werden nogal eens - verkeerdelijk - aanzien voor hazeneieren.

Wat is beloken Pasen?

Beloken Pasen is de eerste zondag na Pasen. 'Beloken' is het voltooid deelwoord van het werkwoord 'beluiken': (af)sluiten. Met Beloken Pasen wordt het paasoctaaf (acht dagen vanaf paaszondag) afgesloten. In het Jubeljaar 2000 riep paus Johannes Paulus II deze dag uit tot Zondag van de Goddelijke Barmhartigheid. 

Meer over beloken Pasen

Hoe wordt Pasen uitgebeeld in de kunst? 

De verrijzenis van Christus vormen een buitenbeentje in de rijke christelijke kunstgeschiedenis. Voor alle onderwerpen uit het Evangelie bestaat een lange iconografische traditie. Maar er zijn veel minder schilderijen over Jezus’ verrijzenis dan over zijn kruisdood bijvoorbeeld. Toch wel opmerkelijk als je weet dat de verrijzenis de kern vormt van het christelijke geloof. Dat komt misschien omdat het eigenlijke moment van de opstanding uit de dood niet in het Evangelie beschreven staat. De vier evangelisten spreken alleen van ontmoetingservaringen met de verrezen Christus. 

Bekijk voor meer achtergrond het filmpje over het schilderij De opstanding van Christus (ca. 1490) door Hans Memling (1435-1494).

Meer over Pasen in de beeldende kunst

Welke muziek hoort bij Pasen? 

Pasen en de christelijke liturgie daaromheen hebben door de eeuwen heen vele componisten geïnspireerd tot muzikale composities. In de Barokperiode viel vooral het werk op van Johann Sebastian Bach met de Johannespassie (Johannes-Passion), Matteüspassie (Matthäus-Passion) en vele cantates. Het genre van de passiemuziek vertelt met liederen het lijdensverhaal van Jezus Christus volgens een van de evangelisten

• Muziek voor de Goede Week: 25 minder bekende aanraders
• Liedsuggesties voor de liturgie van Pasen
• Muzikanten uit de hele wereld componeren paaslied

Welke uitdrukkingen zijn er over Pasen? 

Het belangrijkste christelijke feest kent veel uitdrukkingen in onze taal. 

• Vijgen na Pasen betekent dat iets te laat is om nog zin te hebben. Lees meer over de oorsprong van deze uitdrukking.
• Op z'n paasbest gekleed zijn betekent er piekfijn uitzien. Verwijzend naar een gebruik om met Pasen nieuwe kleren voor het eerst aan te doen.
• Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen wordt spottend gezegd over iets dat toch nooit zal gebeuren. Pinksteren valt altijd 49 dagen na Pasen en verschuift dus mee met de datum van Pasen.
• Groene Kerstmis, witte Pasen is een weerspreuk die zegt dat als het met Kerstmis warm is, het met Pasen koud zal zijn.

Schrijf je Pasen met een hoofdletter of een kleine letter?

Je schrijft Pasen met een hoofdletter. Alles samenstellingen met paas- schrijf je met een kleine letter, bijvoorbeeld paasfeest, paaseieren.