Een religieus evenement van de katholieke Kerk, waarbij verzoening met God en tussen mensen onderling centraal staat.
Het eerste jubeljaar vond plaats in 1300, in de context van oorlog, geweld en dodelijke epidemieën. Mensen zochten troost. Paus Bonifatius VIII was onder de indruk van de grote pelgrimstoeloop naar de graven van Petrus en Paulus, en kondigde een jaar van vergeving van alle zonden af.
2. Wat is het verschil tussen een gewoon en een buitengewoon jubeljaar? En wat is een heilig jaar dan?
De Kerk gebruikt heilig jaar als synoniem voor jubeljaar en versterkt zo de spirituele beleving van het gebeuren. Aanvankelijk werden heilige jaren om de 100 jaar gevierd, maar tegenwoordig gebeurt dat om de 25 jaar en op de eeuwfeesten van het sterfjaar van Jezus (33).
Daarnaast kan de paus ook een buitengewoon jubeljaar afroepen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2016 met het Jaar van de Barmhartigheid.
3. Waar komt de traditie vandaan?
Het jubeljaar kadert binnen de bijbelse ijver voor sociale rechtvaardigheid en reikt terug tot het oudtestamentische boek Leviticus. Volgens Leviticus 25 droeg God de Israëlieten op om elk vijftigste jaar tot een jubeljaar uit te roepen. In dat jaar moesten onvrije mensen worden vrijgelaten en bezittingen die door schulden in beslag werden genomen weer worden vrijgegeven. Op die manier kreeg iedereen een nieuwe kans om deel te nemen aan de samenleving en werd armoede tegengegaan.
Het woord jubel komt van het Hebreeuwse jobel en verwijst naar de ramshoorn waarop men moest blazen om het jubeljaar in te luiden. Het jubeljaar is in bijbelse tijden nooit in de praktijk gebracht.
4. Wat is het thema van deze editie?
'Pelgrims van hoop' is de slogan die het huidige jubeljaar draagt. Aartsbisschop Fisichella, hoofdverantwoordelijke voor het Jubeljaar 2025 in Rome, wees op de eenheid van twee elementen: de hoop zelf en het vermogen om hoop te geven, aan te bieden, te delen en concrete tekenen van hoop in praktijk te brengen. Hoop is volgens hem ‘een persoonlijke reis voor de hele Kerk en mensheid. Daarom zijn we pelgrims. Vooral in een tijd als deze, met zoveel dagelijks geweld.’
Paus Franciscus kondigde het Jubeljaar op Hemelvaartsdag al aan met een bul over de hoop:Spes non confundit (Hoop stelt niet teleur). Het Jubileumlogo is geïnspireerd op epigrammen die in Romeinse catacomben zijn gevonden: ze combineren het anker en het kruis; tekens van zekerheid en stabiliteit. Er werd ook een hymne verspreid. Daarin klinkt de vraag aan God om ons bij de hand te nemen en de hele schepping te vernieuwen.
5. Wanneer begint en eindigt het?
Het Jubeljaar 2025 start officieel op 24 december 2024 en sluit af op 6 januari 2026. Op 29 december is er een openingsviering voor het Jubeljaar in alle kathedralen wereldwijd.
6. Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen?
Rome staat in het centrum van de symboliek en activiteiten die het Jubeljaar omgeven. Bij aanvang van het Jubeljaar wordt de Heilige Deur geopend, en aan het einde wordt ze ook weer gesloten. Vanuit heel de wereld kunnen gelovigen naar Rome pelgrimeren. Maar ook lokaal in Vlaanderen zullen er verschillende jubelkerken te vinden zijn waarrond men allerlei evenementen organiseert.
7. Wat is de betekenis van de Heilige Deuren en waar vind je ze?
De Heilige Deuren (Latijn: Porta Sancta) bevinden zich in de basilieken Sint-Pieters, Sint-Paulus-buiten-de-muren, Maria-Maggiore en Sint-Jan van Lateranen. Deze deuren zijn buiten het Jubeljaar dichtgemetseld en verzegeld. Ook elders kunnen uitzonderlijk en met toestemming Heilige Deuren worden geopend, maar dat gebeurt dit jaar niet.
Het gebruik van de Heilige Deuren gaat terug op een uitspraak van Jezus volgens Johannes 10,9: ‘Ik ben de deur, als iemand door mij binnengaat, zal hij worden gered.’
De huidige Heilige Deuren in Rome zijn kunstwerken uit de twintigste eeuw. De deur in de Sint-Jan van Lateranen is wellicht de oudste, maar werd in 2000 opnieuw vormgegeven.
8. Waarom zoveel bedevaarten?
Een pelgrimstocht naar Rome behoort traditioneel tot de mogelijkheden om een aflaat te ontvangen. Maar een jubeljaar in christelijke zin had altijd iets van een pelgrimage. Vroeger vroeg het zware inspanningen en was men lang onderweg. Pelgrims overleden soms tijdens de reis. Dat is vandaag anders.
Paus Benedictus XVI zei in 2010: ‘Op pelgrimstocht gaan, is niet zomaar een plek bezoeken om de schatten van de natuur, kunst of geschiedenis te bewonderen. Op bedevaart gaan, betekent echt uit onszelf stappen om God te ontmoeten waar hij zichzelf heeft geopenbaard, waar zijn genade met bijzondere pracht heeft geschenen en rijke vruchten van bekering en heiligheid heeft voortgebracht onder hen die geloven.’ Er worden in 2025 zo'n 30 miljoen pelgrims verwacht in Rome.
9. Wat is een aflaat en hoe werkt dat precies?
Sinds het eerste kerkelijke jubeljaar is de aflaat er een wezenlijk onderdeel van. Een aflaat is een kwijtschelding van straffen die men in het hiernamaals zou moeten ondergaan voor de zonden die men deed. Anders dan vaak gedacht, valt het verkrijgen van een aflaat strikt genomen niet samen met vergiffenis, maar kan het de louteringstijd verkorten. De paus bepaalt de specifieke voorwaarden voor het verkrijgen van een aflaat.
In de eerste kerkelijke jubeljaren lag er heel veel klemtoon op de aflaat, met alle wantoestanden tot gevolg. De joodse traditie rond het jubeljaar is nochtans veel ruimer en minder spiritueel ingevuld. Vanuit het Oude Testament klinkt de hoop dat mensen heel concreet worden bevrijd van de armoede of slavernij waar ze door onrechtvaardige maatschappelijke systemen in terechtkwamen. In die zin vraagt een jubeljaar om bijzondere aandacht voor internationale solidariteit.
10. Hoe kan je het Jubeljaar meevieren?
Je kan uiteraard naar Rome trekken. Er staan 35 speciale events op de agenda, meestal voor een specifieke groep: kinderen, jongeren, mensen in armoede, zelfs voor journalisten … Nieuw in deze editie is een bijeenkomst van grootouders op het Sint-Pietersplein.
Ook in Vlaanderen kan je pelgrimeren naar jubelkerken, waar je vervolgens kan deelnemen aan het sacrament van de verzoening en er extra aandacht is voor gebed. Verder kan je stilstaan bij je eigen bijdrage om de strijd tegen armoede en oorlog aan te gaan, en je eigen verhaal van hoop delen.
11. Zal er buiten de Kerk iets merkbaar zijn van het Jubeljaar?
In 2000 was er een wereldwijde campagne om tot schuldvermindering van de armste landen over te gaan. Algehele kwijtschelding lukte niet, maar de 35 armste landen kregen toen wel 100 miljard schuldvermindering. Paus Franciscus vroeg het midden december opnieuw. De Wereldbank bekijkt en bestudeert zijn verzoek.
Zeker in de stad Rome zal het Jubeljaar 2025 sporen nalaten. De voorbije jaren werden vele kerken, bruggen en wegen gerestaureerd en heraangelegd. Rome leek wel een grote bouwplaats.
12. Wat waren de meest memorabele jubeljaren uit de geschiedenis?
In 1450 kwamen er zoveel pelgrims naar Rome dat hedendaagse historici dat jaar als het begin van het massatoerisme beschouwen. De brug Sant’Angelo, tussen de binnenstad en de Sint-Pieters, stortte toen in, met als gevolg 200 doden. Als gevolg van de Franse Revolutie werd er in 1800 geen jubeljaar afgekondigd, maar in 1825 reisden opnieuw een half miljoen pelgrims naar Rome.
Het Jubeljaar 1875 stond in het teken van de spanningen tussen de paus en de Italiaanse staat. Pius IX opende toen geen Heilige Deuren en bleef ‘als een gevangene' in het Vaticaan. Pelgrims reisden naar Rome om hun trouw aan de paus te tonen.
Het jaar 2000 was het grote jubileum, de verjaardag van tweeduizend jaar menswording. Het werd drie jaar voorbereid en paus Johannes-Paulus II publiceerde in dat kader twee encyclieken.
Paus Franciscus decentraliseerde het Heilig Jaar van 2016 door niet de Heilige Deur van Sint-Pieter, maar die van de kathedraal van het door oorlog verscheurde Bangui (Centraal-Afrikaanse Republiek) te openen. Vervolgens opende hij ook de deur van een gaarkeuken vlakbij het treinstation Termini in Rome. Dat was de eerste Heilige Deur ooit die niet tot een kerkgebouw, maar wel tot een gebouw van barmhartigheid behoorde.
