60 inheemse schaduwplanten voor een biodivers tuintje op een donkere plaats

Bij minder dan 2 uur direct zonlicht per dag in het midden van de zomer, noemen we een standplaats in de tuin schaduw. Vaak vinden we zo'n plaatsen aan de noordkant van gebouwen, tussen gebouwen en bij noordgerichte muren of hagen aan de zuidkant van een perceel. Ook onder bomen heerst schaduw, die licht of diep kan zijn afhankelijk van de boomsoort. 

Veel mensen vinden het lastig tuinieren op schaduwrijke plekken. Omdat het gazon er maar wat miezert en mos de overhand krijgt, trekken ze soms de overhaaste conclusie: 'Hier wil niks groeien!' 

Niets is minder waar. Er zijn massa's schaduwplanten die prima gedijen op een wat donkere plaats. Van mossen tot de grootste bomen. Zelf vind ik tuinieren in de schaduw zelfs gemakkelijker dan op een plaats met veel zon, omdat er minder concurrentie is. Je hebt het meer in de hand en moet er minder wieden. Ook vind ik subtiele schaduwtuinen vaak mooier en mysterieuzer dan schreeuwerige borders in volle bloei, maar dat zal wel met smaak en karakter te maken hebben. 

Omdat inheemse planten de grootste bijdrage leveren aan de biodiversiteit, geven we je hier suggesties voor inheemse schaduwplanten, van groot naar klein. 

Met een sterretje * duiden we de soorten aan die liefst nog een beetje zon hebben of anders lichte schaduw onder een boom die nog licht doorlaat. 

Bomen

Sommige boomsoorten zijn beter dan andere geschikt om in de schaduw van andere bomen op te groeien. Let op: sommige van deze bomen worden echte reuzen!

• Beuk - Fagus sylvatica
• Europese vogelkers - Prunus padus
• Haagbeuk - Carpinus betulus
• Taxus - Taxus baccata
• Veldesdoorn of Spaanse aak - Acer campestre
• * Wilde appel en Eetappel - Malus sylvestris
• Zomereik - Quercus robur

Struiken

De meeste Vlaamse tuinen bevatten te weinig struiken om kringlopen te sluiten. Planten dus!

• * Gelderse roos - Viburnum opulus
• * Gele kornoelje - Cornus mas
• Hazelaar - Corylus avellana
• Hulst - Ilex aquifolium
• * Sporkehout - Frangula alnus: kleine boom
• * Vlier - Sambucus nigra
• Wilde liguster - Ligustrum vulgare
• Wilde lijsterbes - Sorbus aucuparia: kleine boom

Klimplanten

Inheemse klimplanten zijn er niet zo veel. In de schaduw wordt ook vaak de uitheemse klimhortensia (Hydrangea anomala subsp. petiolaris) toegepast. 
 

• * Bosrank - Clematis vitalba: er zijn veel gecultiveerde varianten van clematis in de handel, maar vitalba is de enige inheemse. Het is een krachtige groeier, die elk jaar kort gesnoeid kan worden. Als ranker heeft hij graag een klimrek.
• * Heggenrank - Bryonia dioica: hecht zich vast met tentakels (ranker), liefst aan een klimrek. Het is een drachtplant voor insecten en levert bessen voor vogels.
• * Kamperfoelie - Lonicera periclymenum: trage groeier met opvallende en geurende bloemen. Hij heeft van zichzelf een ijle structuur en windt zich graag tussen andere (klim-)planten door.
• Klimop - Hedera helix: zelfhechtende klimplant met grote waarde voor de biodiversiteit vanwege late bloei en vroege bessen. Om klimop in bloei te laten komen, mag hij maar één keer per jaar gesnoeid worden in de lente, rond maart-april. 

Bloeiende planten

Bloemen geven leven aan je ziel én aan vlinders, bijen, zweefvliegen, hommels, enzovoort. Het aantal insecten neemt de afgelopen decennia drastisch af. Tijd dus om meer bloemen te planten. Met inheemse soorten doe je onze insecten het meeste plezier.
 

• Bosandoorn - Stachys sylvatica
• Bosvergeet-mij-nietje - Myosotis sylvatica
• Christoffelkruid - Actaea spicata
• Dalkruid - Maianthemum bifolium
• Geel nagelkruid - Geum urbanum
• Gele dovenetel - Lamiastrum galeobdolon
• Gevlekte aronskelk - Arum maculatum
• Gewone salomonszegel - Polygonatum multiflorum
• Knikkend nagelkruid - Geum rivale
• Lelietje-van-dalen - Convallaria majalis
• Look-zonder-look - Alliaria petiolata
• Ruig klokje - Campanula trachelium
• Valse salie - Teucrium scorodonia
• Vingerhelmbloem - Corydalis solida
• * Vingerhoedskruid - Digitalis purpurea
• * Welriekende agrimonie - Agrimonia procera
• * Welriekende salomonszegel - Polygonatum odoratum
• Wilde hyacint - Hyacinthoides non-scripta: niet de Spaanse!
• * Wilde narcis - Narcissus pseudonarcissus
• Wrangwortel - Helleborus viridis

Niet-bloeiende planten

Grassen en varens die als onderbegroeiing in bossen voorkomen, zijn een mooie aanvulling in de schaduwtuin. Omdat het windbestuivers zijn die geen voedsel leveren aan insecten is hun bijdrage aan de biodiversiteit iets minder groot.
 

• Boszegge - Carex sylvatica: inheemse grassoort die in bossen voorkomt
• Brede stekelvaren - Dryopteris dilatata
• Dubbelloof - Struthiopteris spicant (Blechnum spicant)
• Gewone eikvaren - Polypodium vulgare
• Grote veldbies - Luzula sylvatica: inheemse grassoort die in bossen voorkomt
• Hangende zegge - Carex pendula: inheemse grassoort die in bossen voorkomt
• Mannetjesvaren - Dryopteris filix-mas
• Smalle stekelvaren - Dryopteris carthusiana
• Stijve naaldvaren - Polystichum aculeatum
• Tongvaren - Asplenium scolopendrium

Bodembedekkers

Hieronder nog enkele laagblijvende bloeiende plantjes die je als bodembedekker kan inzetten. Ze combineren soms minder goed met hogere planten omdat ze snel overwoekerd worden.

• Bleeksporig (gewoon) bosviooltje - Viola riviniana
• * Bosaardbei - Fragaria vesca
• Bosanemoon - Anemone nemorosa
• Daslook - Allium ursinum
• Gevlekt longkruid - Pulmonaria officinalis
• Hondsdraf - Glechoma hederacea
• Kleine maagdenpalm - Vinca minor
• Kruipend zenegroen - Ajuga reptans
• Lievevrouwebedstro - Galium odoratum
• * Maarts viooltje - Viola odorata
• * Speenkruid - Ranunculus ficaria

Ook mossen zijn prachtige bodembedekkers. In de beroemde Japanse mostuinen is mos het cultuurgewas en wordt gras als onkruid gewied. Dat kan de traditionele Vlaamse afkeer voor mos in het gazon misschien wat relativeren. Leer alles wat je moet weten om zelf een mostuin in te richten.